✍️ο Λυκούργος Χατζάκος
Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας εξελίσσεται με ιλιγγιώδεις ταχύτητες, αποκαλύπτοντας μια πολύπλοκη και ευέλικτη στρατηγική που στοχεύει στην ενίσχυση του περιφερειακού της ρόλου. Ενώ οι σχέσεις της με το Ισραήλ έχουν φτάσει σε ένα σημείο απόλυτης ρήξης, την ίδια στιγμή η Άγκυρα προχωρά σε μία θεαματική προσέγγιση με την Αίγυπτο. Αυτές οι δύο, φαινομενικά αντιφατικές, κινήσεις αποκαλύπτουν μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.
Η απόλυτη ρήξη με το Ισραήλ
Οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ έχουν επιδεινωθεί δραματικά μετά τον πόλεμο στη Γάζα. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει υιοθετήσει μια πολύ σκληρή στάση, κατηγορώντας το Ισραήλ για “γενοκτονία” και χαρακτηρίζοντας τη Χαμάς ως “απελευθερωτικό κίνημα”. Αυτή η ρητορική οδήγησε στην ανάκληση των πρέσβεων και στην επιβολή εμπορικών περιορισμών από την πλευρά της Τουρκίας.
Σε αυτό το ήδη τεταμένο κλίμα, μια νέα, σημαντική εξέλιξη ήρθε να επιβεβαιώσει το διπλωματικό αδιέξοδο: η δήλωση του Ισραηλινού Πρωθυπουργού, Μπενιαμίν Νετανιάχου, ότι αναγνωρίζει τη γενοκτονία των Αρμενίων, των Ασσυρίων και των Ελλήνων του Πόντου. Ενώ αυτή η δήλωση δεν αποτελεί επίσημη κοινοβουλευτική απόφαση, σηματοδοτεί μια ιστορική αλλαγή στάσης του Ισραήλ, το οποίο για δεκαετίες απέφευγε την αναγνώριση για να μην επιδεινώσει τις σχέσεις του με την Τουρκία.
Η αντίδραση της Άγκυρας ήταν άμεση και σφοδρή. Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών καταδίκασε τις δηλώσεις ως “απαράδεκτες” και “ασυμβίβαστες με τα ιστορικά και νομικά δεδομένα”. Παράλληλα, ο εκπρόσωπος του κυβερνώντος κόμματος AKP, Ομέρ Τσελίκ, σχολίασε ότι “δεν έχουν βάση όσα λέει ένας δολοφόνος”. Η Τουρκία κατηγορεί τον Νετανιάχου για “πολιτικά παιχνίδια” με την ιστορία, τονίζοντας ότι οι δηλώσεις του έχουν στόχο να αποσπάσουν την προσοχή από τον πόλεμο στη Γάζα και τις διεθνείς κατηγορίες που αντιμετωπίζει.
Η ραγδαία προσέγγιση με την Αίγυπτο
Την ίδια στιγμή, στους αντίποδες των σχέσεων με το Ισραήλ, βρίσκεται η προσέγγιση της Τουρκίας με την Αίγυπτο. Οι σχέσεις των δύο χωρών, που παρέμεναν παγωμένες για πάνω από μία δεκαετία, έχουν εισέλθει σε μια νέα, δυναμική φάση:
Αποκατάσταση Διπλωματικών Σχέσεων: Η διαδικασία εξομάλυνσης κορυφώθηκε με την αμοιβαία αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων σε επίπεδο πρέσβεων, γεγονός που επισφραγίστηκε με την πρώτη επίσκεψη του Ερντογάν στην Αίγυπτο μετά από 12 χρόνια.
Αμυντική Συνεργασία: Σύμφωνα με δημοσιεύματα, οι δύο χώρες βρίσκονται κοντά στην υπογραφή μιας σημαντικής αμυντικής συμφωνίας, η οποία περιλαμβάνει τη συμμετοχή της Αιγύπτου στο πρόγραμμα κατασκευής του τουρκικού μαχητικού αεροσκάφους KAAN και την συμπαραγωγή drones. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ανάπτυξη αμυντικών συστημάτων αποτέλεσε διαχρονική πολιτική των τουρκικών κυβερνήσεων από το 1975 και μετά, μια πολιτική στην οποία όλες οι πολιτικές δυνάμεις επέμειναν, παρά τα οικονομικά προβλήματα της χώρας.
Συνεργασία στη Λιβύη: Μια άλλη σημαντική εξέλιξη είναι η προσέγγιση των δύο χωρών στο θέμα της Λιβύης. Ενώ στο παρελθόν στήριζαν αντίπαλα στρατόπεδα, η Τουρκία έχει πλέον συμφωνίες και με τις δύο πλευρές, κάτι που έχει συμβάλει στην άρση των εντάσεων με την Αίγυπτο. Η προσέγγιση με την Αίγυπτο ήταν κρίσιμη, καθώς χωρίς αυτήν η Άγκυρα δεν θα είχε καμία πιθανότητα να πλησιάσει τον στρατηγό Χαφτάρ, ό,τι και αν είχε να του προσφέρει.
Συμπεράσματα και οι προκλήσεις για την Ελλάδα
Η προσέγγιση αυτή δεν είναι τυχαία και οφείλεται σε μια σειρά από παράγοντες, με κυριότερους τους οικονομικούς λόγους και τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις. Η Άγκυρα επιδιώκει να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με περιφερειακές δυνάμεις για να ενισχύσει την επιρροή της, την ώρα που η Αίγυπτος, αντιμετωπίζοντας οικονομικά προβλήματα, αναζητά επενδύσεις και συνεργασίες.
Το σύνολο των εξελίξεων δείχνει ότι η Τουρκία υιοθετεί μια πραγματιστική εξωτερική πολιτική, όπου η ιδεολογία υποχωρεί μπροστά στις γεωστρατηγικές και οικονομικές επιδιώξεις. Η ρήξη με το Ισραήλ και η προσέγγιση με την Αίγυπτο αποτελούν τα δύο βασικά μέτωπα αυτής της νέας προσέγγισης, η οποία αναμένεται να επηρεάσει τις ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο και ευρύτερα στην περιοχή.
Η ελληνική πλευρά οφείλει να κινητοποιηθεί άμεσα. Πρωτίστως, στο θέμα του υποθαλάσσιου καλωδίου, όπου η Κυπριακή πλευρά πρέπει να αναλογιστεί τις ευθύνες της και να αναθεωρήσει σειρά από ατυχείς χειρισμούς της καθώς, η ενεργειακή σύνδεση με την Ευρώπη είναι ζωτικής σημασίας για αυτήν.
Ένα επίσης υψηλής σημασίας θέμα για τις Ελληνοαιγυπτιακές σχέσεις είναι και το ζήτημα της Μονής του Σινά. Οι εντάσεις και οι αντιπαραθέσεις που παρουσιάζονται σήμερα δυσκολεύουν σημαντικά την εξομάλυνση και περιορίζουν τα όρια των χειρισμών. Η παρτίδα βρίσκεται σε εξέλιξη και οι κινήσεις μας πρέπει να είναι πολύ προσεκτικές.