Η 17η Νοεμβρίου 1973 έχει χαραχτεί στη συλλογική μνήμη ως η νύχτα που η φοιτητική εξέγερση του Πολυτεχνείου πνίγηκε στο αίμα. Ήταν η στιγμή όπου η χούντα των Συνταγματαρχών έδειξε το πραγματικό της πρόσωπο, δίνοντας εντολή για μια ωμή επίδειξη δύναμης απέναντι σε άοπλους νέους που διεκδικούσαν Δημοκρατία, ελευθερία και αξιοπρέπεια. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου, πέρα από κορυφαίο γεγονός αντίστασης, αποτέλεσε ουσιαστικά τον προθάλαμο της κατάρρευσης του καθεστώτος, που εκείνη την περίοδο προσπαθούσε να κρατηθεί στη ζωή με το δήθεν «πείραμα φιλελευθεροποίησης» του Γεωργίου Παπαδόπουλου και του Σπύρου Μαρκεζίνη.
Οι φοιτητικές αντιδράσεις είχαν ξεκινήσει πολύ νωρίτερα. Με τις καταλήψεις στη Νομική και τα πρώτα ανοικτά αιτήματα για ελεύθερες εκλογές και πανεπιστημιακές ελευθερίες, η νεολαία έδειξε πρώτη ότι η Ελλάδα «βράζει». Τον Νοέμβριο του 1973, οι φοιτητές του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου προχώρησαν σε αποχή, η οποία εξελίχθηκε σε μαζική κατάληψη. Το Πολυτεχνείο μετατράπηκε σε ζωντανή κυψέλη ελευθερίας, με τον ελεύθερο ραδιοφωνικό σταθμό να μεταδίδει σε όλη την Ελλάδα το ιστορικό μήνυμα: «Εδώ Πολυτεχνείο, ελευθερία!»
Μέχρι τις 16 Νοεμβρίου, η εξέγερση είχε λάβει παλλαϊκό χαρακτήρα. Χιλιάδες πολίτες πλημμύρισαν την Πατησίων και τους γύρω δρόμους, εκφράζοντας ανοιχτά την οργή τους απέναντι στο καθεστώς. Τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου, η χούντα αποφάσισε να τελειώνει. Τρία άρματα μάχης περικύκλωσαν το Πολυτεχνείο. Στις 3 τα ξημερώματα, το τανκ της Πατησίων γκρέμισε την πύλη, την ώρα που από τον ραδιοσταθμό ακουγόταν ο Εθνικός Ύμνος και οι τελευταίες εκκλήσεις: «Μην μας χτυπάτε, είμαστε άοπλοι!»
Ακολούθησε τρόμος. Οι άνδρες των ΛΟΚ και η αστυνομία εισέβαλαν, χτυπώντας, συλλαμβάνοντας και τρομοκρατώντας όποιον έβρισκαν μπροστά τους. Ελεύθεροι σκοπευτές χτυπούσαν πολίτες από τα γύρω κτίρια. Επισήμως ανακοινώθηκαν 34 νεκροί, εκατοντάδες τραυματίες και πάνω από 2.000 συλλήψεις. Ωστόσο οι μαρτυρίες μιλούν για πολύ μεγαλύτερο αριθμό νεκρών που δεν καταγράφηκαν ποτέ.
Η νύχτα του Πολυτεχνείου αποτέλεσε το τέλος της υποτιθέμενης «φιλελευθεροποίησης». Ο Παπαδόπουλος επανέφερε τον στρατιωτικό νόμο, αλλά λίγες ημέρες μετά ανατράπηκε από τον Ιωαννίδη. Η χούντα κατέρρευσε οριστικά τον Ιούλιο του 1974, μετά την προδοσία της Κύπρου, ανοίγοντας τον δρόμο για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου παραμένει μέχρι σήμερα βαθύ σύμβολο αντίστασης, ελευθερίας και αγώνα απέναντι σε κάθε μορφή αυταρχισμού. Δεν είναι απλώς μια επέτειος· είναι η υπενθύμιση ότι η Δημοκρατία δεν είναι δεδομένη – κερδίζεται με θυσίες.
