Η 4η Αυγούστου και η γέννηση της δικτατορίας Μεταξά
Σαν σήμερα, το 1936, ο τότε πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς, με την πλήρη κάλυψη του βασιλιά Γεωργίου Β’, αναστέλλει βασικά άρθρα του Συντάγματος και εγκαθιδρύει δικτατορικό καθεστώς. Έτσι ξεκινά η λεγόμενη Δικτατορία της 4ης Αυγούστου, ένα αυταρχικό καθεστώς που δανείστηκε στοιχεία από τον ιταλικό φασισμό, χωρίς όμως να μετατραπεί σε πλήρως ολοκληρωτικό.
Πώς φτάσαμε στη ρήξη με τη δημοκρατία
Η Ελλάδα της εποχής ήταν βαθιά διχασμένη, πολιτικά αποσταθεροποιημένη και κοινωνικά κουρασμένη από αλλεπάλληλα στρατιωτικά κινήματα. Ο Μεταξάς, επικαλούμενος την κομμουνιστική απειλή και την ανάγκη «να σωθεί το Έθνος», κατάφερε να επιβάλει δικτατορία με σχεδόν καθολική απάθεια από τον λαό.
Ο Μεταξάς, ο βασιλιάς και… η σιωπή
Η αλήθεια είναι ότι η κοινωνία δεν αντέδρασε. Μετά από χρόνια διχασμού και ανασφάλειας, οι πολίτες έδειχναν να επιθυμούν τάξη, ακόμη και αν αυτή συνοδευόταν από απώλεια ελευθεριών. Ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ έδωσε πρόθυμα τη συγκατάθεσή του, και το καθεστώς χτίστηκε γύρω από το πρόσωπο του Μεταξά – ήταν μια προσωποπαγής εξουσία, χωρίς βαθιές θεσμικές ρίζες.
Η διάρκεια και η κατάρρευση
Η δικτατορία κράτησε ως τις 29 Ιανουαρίου 1941, οπότε και πέθανε ο Μεταξάς. Με τον θάνατό του, το καθεστώς άρχισε να καταρρέει, καθώς δεν υπήρχε ούτε διάδοχη ηγεσία ούτε πολιτική συνέχεια.
Κληρονομιά και αντιφάσεις
Το καθεστώς Μεταξά άφησε πίσω του αντιφατική κληρονομιά: από τη μια, καταστολή, διώξεις και προπαγάνδα, κι από την άλλη, κοινωνικές πολιτικές, εργατικές νομοθεσίες και – το πιο γνωστό – το “Όχι” της 28ης Οκτωβρίου 1940, με το οποίο ταυτίστηκε μεταπολεμικά, αδίκως κατά πολλούς, ο ίδιος ο Μεταξάς.