*Έλσα Μπάρδα – Κλινικός Ψυχολόγος – Αναλύτρια Συμπεριφοράς
Πότε η κυκλοθυμική συμπεριφορά του/της συντρόφου μας θα πρέπει να μας ανησυχήσει; Πώς η συγκεκριμένη διαταραχή επηρεάζει την ερωτική σχέση;
Η σχέση με έναν άνθρωπο που έχει διπολική διαταραχή θυμίζει βόλτα με τρενάκι του λούνα παρκ, που χαρακτηρίζεται από εναλλαγές χαράς, ευερεθιστότητας και μελαγχολίας, χωρίς προφανή αιτία. Πιθανόν να αναρωτηθείτε αν έχετε φταίξει κάπου και αλλάζει απότομα η συμπεριφορά του/της συντρόφου σας, όμως η απάντηση στο ερώτημα σας έχει πιο βαθιά αίτια, πέρα από τη δική σας συμπεριφορά απέναντι στο άλλο σας μισό.
Για να χτιστεί μια υγιής ερωτική σχέση, απαιτείται μεγάλη προσπάθεια… Αν κάποιος από τους δύο συντρόφους έχει διπολική διαταραχή, τότε η πρόκληση είναι μεγαλύτερη! Αυτό συμβαίνει, διότι στον έρωτα κυριαρχεί το συναίσθημα, ενώ ο ορθολογισμός μπαίνει σε δεύτερη μοίρα…
Η διπολική διαταραχή/μανιοκατάθλιψη είναι μια συναισθηματική διαταραχή (ψυχική νόσος) και, όπως μας παραπέμπει το όνομά της, έχει δύο πόλους: ένα θετικό και έναν αρνητικό. Η συναισθηματική διάθεση εναλλάσσεται από το θετικό πόλο (μανία) στον αρνητικό πόλο (κατάθλιψη).
Το σημερινό μας άρθρο επικεντρώνεται σε συμπεριφορές που παραπέμπουν σε διπολική διαταραχή στο πλαίσιο της ερωτικής σχέσης.
Συμπτώματα που θα πρέπει να σας ανησυχήσουν
Στα «HIGH» του/της
Στη φάση της μανίας ο διπολικός μοιάζει να είναι ντοπαρισμένος! Και αυτό είναι λογικό, διότι η ντοπαμίνη, η οποία είναι νευροδιαβιβαστής του εγκεφάλου, εκκρίνεται σε μεγαλύτερες ποσότητες από το φυσιολογικό. Σε αυτή τη φάση ο διπολικός είναι πλημμυρισμένος από αίσθημα ευφορίας, δείχνει υπερβολικά κεφάτος, γεμάτος ενέργεια και δίψα για ζωή.
Η υπερδραστηριότητα δυστυχώς δεν ευδοκιμεί σε κάτι θετικό, αλλά καταλήγει να είναι αυτοκαταστροφική, καθώς βασίζεται στον παρορμητισμό και όχι στη λογική σκέψη. Σαφώς και στην αρχή της σχέσης αυτό μπορεί να μην επηρεάζει φανερά ή να σαμποτάρεται από τον ενθουσιασμό… Όμως όταν πρόκειται για γάμο, οικογένεια και παιδιά, όπου απορρέουν κοινές υποχρεώσεις, μονομερείς παρορμητικές αποφάσεις σίγουρα θα οδηγήσουν σε ρήγμα της σχέσης, του ζεύγους.
Κατά τη διάρκεια της μανιακής φάσης ο διάλογος είναι ένα εγχείρημα ακατόρθωτο, καθώς το άτομο με διπολική διαταραχή είναι σε υπερένταση και μπορεί να μιλάει ακατάπαυστα. Οι σκέψεις που κάνει είναι χαοτικές, συνεπώς το άτομο αποσπάται από το ένα θέμα στο άλλο, χωρίς να ολοκληρώνει αυτό που θέλει να πει. Η μειωμένη ανάγκη για ύπνο και η υπερδραστηριότητα συχνά οδηγεί σε ευερεθιστικότητα, εκνευρισμό και σε ακραίες περιπτώσεις σε επιθετική συμπεριφορά (απαξίωση και προσβολές ή σωματική βία).
Το άτομο με διπολική διαταραχή μπορεί να εμφανίσει και ψυχωτικά συμπτώματα, το πιο χαρακτηριστικό εκ των οποίων είναι το αίσθημα της μεγαλομανίας. Το αίσθημα παντοδυναμίας οδηγεί σε άγνοια κίνδυνου και παρορμητισμό -π.χ. ασύστολη σπατάλη χρημάτων, λανθασμένες αποφάσεις στο επαγγελματικό επίπεδο, οι οποίες μπορεί να έχουν ανεπανόρθωτες συνέπειες για τη ζωή του και την/τον σύντροφό του. Ριψοκίνδυνες και ενίοτε ακραίες συμπεριφορές, όπως οδήγηση στο αντίθετο ρεύμα, μπορεί να φαντάζουν με αστείο, όμως δεν είναι… Σε κάποιες περιπτώσεις η ανάγκη για εκτόνωση οδηγεί σε φρενήρεις ρυθμούς διασκέδασης, καταχρηστικές συμπεριφορές, όπως λήψη εξαρτησιογόνων ουσιών, υπερκατανάλωση αλκοόλ και τζόγο.
Η ένταση των συμπτωμάτων ποικίλλει από άτομο σε άτομο με διαφορετικές διακυμάνσεις -π.χ. μανιακό επεισόδιο, υπομανιακό επεισόδιο, καταθλιπτικό επεισόδιο.
Στη φάση της υπομανίας τα συμπτώματα είναι πολύ πιο ήπια, το άτομο είναι αισιόδοξο, λειτουργικό ως προς τις απαιτήσεις της καθημερινότητας και πιο παραγωγικό απ’ ό,τι συνήθως.
Στα down του/της
Η φάση της κατάθλιψης χαρακτηρίζεται από παραίτηση και μελαγχολία. Το άτομο είναι κατατονικό, δεν έχει ενέργεια και διάθεση να ασχοληθεί με τίποτα. Μπορεί να κοιμάται υπερβολικές ώρες και να αισθάνεται κούραση ή να υποφέρει από αϋπνίες. Την ίδια εικόνα παρουσιάζει και στην κατανάλωση φαγητού, που χαρακτηρίζεται από την υπερβολή (τρώει πολύ ή ελάχιστα).
Ορισμένες φορές τα άτομα με διπολική διαταραχή παρουσιάζουν ψυχοσωματικά συμπτώματα και παραπονιούνται για πόνους στο σώμα, που δεν οφείλονται σε οργανικά αίτια.
Σε αντίθεση με τη φάση της μανίας, όπου η αυτοπεποίθηση αγγίζει τη μεγαλομανία, στην περίοδο ύφεσης το άτομο αισθάνεται πολύ άσχημα με τον εαυτό του, μπορεί να τον/την ακούσετε να σας εξομολογείται πώς νιώθει ότι δεν αξίζει (έλλειψη αυτοπεποίθησης). Σε αυτή τη φάση, όσο και να προσπαθήσετε να δείξετε στον/στην σύντροφό σας τη θετική οπτική των καταστάσεων, θα βρίσκετε τείχος, διότι ο διπολικός στη φάση της κατάθλιψης διακατέχεται από μη ρεαλιστικές αρνητικές σκέψεις, ενοχικότητα και το αίσθημα της απελπισίας.
Απόρρητος φάκελος λίμπιντο!
«Τελικά με θέλει ή όχι»;
«Μήπως με απατά, γι’ αυτό δεν έχει διάθεση να βρεθούμε μαζί»;
Η μεταβολή της συναισθηματικής διάθεσης επηρεάζει τη λίμπιντο -δηλ. τη μια βδομάδα (στη φάση της υπομανίας) ο σύντροφός σας μπορεί να ζητάει αχόρταγα την ερωτική συνεύρεση μαζί σας (υπέρ-σεξουαλικότητα) και την επόμενη εβδομάδα να την αποφεύγει συστηματικά. Εάν προσπαθήσετε να τον/την… αποπλανήσετε, μην εκπλαγείτε αν εκνευριστεί μαζί σας και απομακρυνθεί …
«Η κυκλοθυμικότητα του/της ήταν γοητευτική και ερωτεύσιμη…»
Η σχέση με ένα άτομο με διπολική διαταραχή σίγουρα δεν είναι ανιαρή! Διότι χαρακτηρίζεται από ολοκληρωτικό πάθος, αντιφατικότητα και ένταση.
«Ζει το ερωτικό πάθος στο ζενίθ και… με παρασέρνει…!»
Στη φάση της υπομανίας ο ρομαντισμός και το ερωτικό παιχνίδι δίνει και παίρνει. Ο αυθορμητισμός του/της συντρόφου σας είναι σαρωτικός, ρίχνει τις αντιστάσεις και τυχόν αναστολές, είναι σχεδόν αδύνατο να μην ερωτευτείτε αυτό το άτομο. Στη φάση της μανίας ο/η σύντροφός σας μπορεί να σας κάνει να αισθάνεστε ότι είστε το επίκεντρο όλου του κόσμου. Οι ηθικές αναστολές πέφτουν και η ερωτική διάθεση παίρνει άλλη διάσταση, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητα καλό, διότι την επόμενη μέρα οι επιπλοκές στη σχέση πιθανό να είναι μη αναστρέψιμες και ο/η μη διπολικός σύντροφος να πληγωθεί.
Η τσιγκουνιά δεν έχει θέση κατά τη διάρκεια της μανίας/υπομανίας, ο/η σύντροφός σας δεν θα υπολογίσει την οικονομική επιβάρυνση μπροστά στη χαρά που ενδεχομένως να σας προσφέρει με ευχάριστες εκπλήξεις, όπως ταξίδια, δώρα, διασκέδαση κτλ. Το να σας αγαπήσει κάποιος με απόλυτο πάθος και να σας το δείχνει με οποιαδήποτε δυνατό τρόπο… παρασέρνει και τον πιο λογικό νου…
Όπως το νόμισμα, έτσι και η μανία έχει δύο όψεις…
Όμως εδώ ισχύει το ρητό «πολύ τέλειο για να είναι αληθινό»… Το ιδανικό μεταβάλλεται σε τοξικό και το απόλυτο πάθος μεταβάλλεται σε αφόρητη ζήλεια, θυμό και ευερεθιστικότητα, που πυροδοτεί ανεξέλεγκτους και επεισοδιακούς καυγάδες.
Από τη φωτιά στον πάγο….
«Δεν με αγαπά πλέον, νιώθω σαν να μην υπάρχω στο οπτικό του πεδίο…»
Η κατάθλιψη και ο έρωτας δεν έχουν καλή σχέση, γι’ αυτό και στην περίοδο ύφεσης ο/η σύντροφός σας μπορεί να είναι απόμακρος απέναντί σας. Εάν δεν συμβιώνεται μαζί με το άλλο σας μισό, μην εκπλαγείτε αν εξαφανιστεί για μερικές ήμερες, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει εμπλακεί σε μια άλλη σχέση και ότι δεν σας θέλει πλέον. Το πιο πιθανό σενάριο είναι να έχει απομονωθεί στο σπίτι του/της και να μη θέλει να δει κανέναν.
Από τα ευχάριστα στα δυσάρεστα από το κρύο στην ζέστη…εσύ πόσο ψυχικό απόθεμα έχεις να αντέξεις;
«Πώς να αισθανθώ ασφάλεια στη σχέση μου, όταν η συμπεριφορά του/της συντρόφου μου είναι ασταθής»;
Οι απότομες εναλλαγές ανάμεσα στην περίοδο έξαρσης/μανίας και της ύφεσης/κατάθλιψης επηρεάζουν και το ίδιο το άτομο, που έχει διπολική διαταραχή, αλλά και το περιβάλλον του (διαπροσωπικές σχέσεις, οικογένεια, εργασία). Τα μεσοδιαστήματα φυσιολογικής διάθεσης δεν αρκούν να επανορθώσουν συμπεριφορές που ενδεχομένως να στεναχωρήσουν τους ανθρώπους του αμέσου περιβάλλοντός του/της.
Ο κίνδυνος η διαταραχή να παρασύρει και εσάς…
«Ο έρωτάς μας θυμίζει εξάρτηση σε ναρκωτικό… εξαρτημένος/η από τη δόση της υπομανίας… και υπομένοντας μαζοχιστικά… τα εκάστοτε απρόβλεπτα ξεσπάσματα…»
Επειδή ο έρωτας από τη φύση του χαρακτηρίζεται από έντονα συναισθήματα, είναι μερικές φορές πιθανό ο μη διπολικός σύντροφος να παραβλέπει μη φυσιολογικές συμπεριφορές και να τις δικαιολογεί. Όπως και στο Σύνδρομο της Στοκχόλμης, κινδυνεύετε να αποδεχτείτε τις μη φυσιολογικές συμπεριφορές ως νορμάλ! Εάν, δε, ο μη διπολικός σύντροφος έχει ενοχική προσωπικότητα, παίρνει την ευθύνη για τα προβλήματα της σχέσης, υιοθετώντας το ρόλο του υποτακτικού στη σχέση.
Μερικές φορές τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται…!
Σύμφωνα με τη Συμπεριφοριστική προσέγγιση (Applied Behavioral Analysis), κάθε συμπεριφορά έχει και ένα αίτιο. Η ερμηνεία είναι καθοριστική στο να αποσαφηνιστεί το αίτιο, για να πραγματωθεί η εξειδικευμένη ατομική θεραπεία, διότι κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός χαρακτήρας και υφίσταται διαφορετική αλληλεπίδραση από το περιβάλλον του, ακόμα και όταν έχει την ιδία ψυχική πάθηση. Στην περίπτωση που ο/η σύντροφος έχει διαγνωστεί με τη συγκεκριμένη διαταραχή, αλλά σας το υποκρύπτει από φόβο μη σας χάσει, τότε τίθεται θέμα επικοινωνίας και εμπιστοσύνης στο ζευγάρι. Η αποδοχή του προβλήματος είναι το ήμισυ του παντός!
– Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
– email. elsabardapsychologist@hotmail.com
*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και αδεία ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου.
Το άρθρο έχει δημοσιευθεί στο protothema.gr
