Με ασφυκτικό λειτουργικό κόστος, ενεργειακές επιβαρύνσεις και εποχική ζήτηση, η ελληνική ακτοπλοΐα βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Οι νέες περιβαλλοντικές απαιτήσεις της Ε.Ε. και το πρόγραμμα δημόσιων συμβάσεων του Υπουργείου Ναυτιλίας αλλάζουν το τοπίο.
Με οριακή βιωσιμότητα λειτουργεί η ελληνική ακτοπλοΐα τους χειμερινούς μήνες, καθώς το ενεργειακό κόστος, οι περιβαλλοντικές υποχρεώσεις της Ε.Ε. και η μειωμένη ζήτηση πιέζουν δραματικά τα οικονομικά περιθώρια των εταιρειών.
Το Υπουργείο Ναυτιλίας επιχειρεί να δώσει ανάσα μέσω διεθνούς μειοδοτικού διαγωνισμού για τετραετείς συμβάσεις δημόσιας υπηρεσίας στις λεγόμενες άγονες γραμμές, που θα διεξαχθεί στις 4 Νοεμβρίου 2025.
Οι νέες συμβάσεις, διάρκειας έως το 2029, αναμένεται να προσφέρουν οικονομική σταθερότητα και προβλεψιμότητα, προκειμένου οι ακτοπλοϊκές εταιρείες να μπορέσουν να επενδύσουν σε “πράσινες” τεχνολογίες και εκσυγχρονισμό στόλου.
ETS και FuelEU Maritime: Το ακριβό «εισιτήριο» της πράσινης μετάβασης
Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (EU ETS) αποτελεί πλέον μεγάλο βάρος για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε γραμμές όπως η Κρήτη και η Ιταλία.
Οι πλοιοκτήτες υποχρεούνται να αγοράζουν δικαιώματα εκπομπών CO₂, γεγονός που προσθέτει χιλιάδες ευρώ στο ημερήσιο λειτουργικό κόστος.
Από το 2029, το μέτρο θα επεκταθεί σε όλα τα ελληνικά νησιά, με αποτέλεσμα η ελληνική ακτοπλοΐα να ενταχθεί πλήρως στο πλαίσιο του FuelEU Maritime, που στοχεύει στη μείωση της έντασης άνθρακα (carbon intensity) των πλοίων.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις ναυτιλιακών πρακτόρων:
-
Για την Κρήτη, το ημερήσιο λειτουργικό κόστος ενός συμβατικού πλοίου φθάνει τα 63.400 ευρώ, εκ των οποίων 6.500 ευρώ αφορούν το ETS.
-
Για τα Δωδεκάνησα, το κόστος ανέρχεται στα 79.800 ευρώ ημερησίως.
-
Για τις Κυκλάδες, τα 42.000 ευρώ.
Η κατανάλωση καυσίμου αποτελεί τη μεγαλύτερη δαπάνη, με 45.000 ευρώ την ημέρα στα Δωδεκάνησα, 20.000 ευρώ για την Κρήτη και 18.000 ευρώ για τις Κυκλάδες.
«Χρυσές» οι δαπάνες συντήρησης και πληρωμάτων
Το ημερήσιο κόστος πληρώματος φτάνει τα 18.000 ευρώ για Δωδεκάνησα και Κρήτη και 13.000 ευρώ για Κυκλάδες, ενώ τα έξοδα επισκευών και συντήρησης ανέρχονται έως 14.000 ευρώ ημερησίως.
Σημαντικό βάρος προσθέτουν οι ασφάλειες, τα λιμενικά τέλη και τα λιπαντικά, που κυμαίνονται συνολικά σε 5.000 ευρώ ημερησίως.
Η έλλειψη χρηματοδοτικών εργαλείων για «πράσινες» επενδύσεις επιβαρύνει περαιτέρω την κατάσταση, καθώς οι εταιρείες καλούνται να ανταγωνιστούν ξένους στόλους με χαμηλότερα κόστη λειτουργίας και φορολογίας.
Ο στόλος «γερνάει» – Επενδύσεις άνω των 3 δισ. ευρώ έως το 2030
Ο μέσος όρος ηλικίας του ελληνικού ακτοπλοϊκού στόλου αναμένεται να φτάσει τα 36 έτη έως το 2030, γεγονός που καθιστά επιτακτική την ανανέωση του.
Η αντικατάσταση των πλοίων άνω των 25 ετών εκτιμάται ότι θα απαιτήσει επενδύσεις άνω των 3 δισ. ευρώ, ενώ η τεχνολογική αναβάθμιση νεότερων πλοίων ξεπερνά τα 200 εκατ. ευρώ.
Γι’ αυτόν τον λόγο, ο κλάδος ζητά τη δημιουργία ειδικού ταμείου “Fund & Reward”, που θα επιστρέφει μέρος των εσόδων του ETS για τη χρηματοδότηση νέων πλοίων χαμηλών εκπομπών.
Μείωση λιμενικών τελών – Ανάσα για επιβάτες και εταιρείες
Για να περιοριστούν οι αυξήσεις στα εισιτήρια, το Υπουργείο Ναυτιλίας προχώρησε σε μείωση 50% στα λιμενικά τέλη για τις συμβατικές γραμμές, από 1η Μαΐου 2025 έως 30 Απριλίου 2026.
Το μέτρο λειτούργησε ως οικονομική «ασπίδα», απορροφώντας μέρος των επιβαρύνσεων που θα μετακυλίονταν στους επιβάτες.
Θεοδωράτος (ΣΕΕΝ): «Να αφήσουμε την ακτοπλοΐα να γίνει πιο ανθεκτική»
Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας (ΣΕΕΝ), Διονύσης Θεοδωράτος, τόνισε ότι ο κλάδος χρειάζεται σταθερότητα και ευελιξία για να ανταποκριθεί στη νέα εποχή:
«Η ελληνική ακτοπλοΐα για να γίνει πιο ανθεκτική, πρέπει να την αφήσουμε να γίνει πιο ανθεκτική».
Ο ίδιος υπογράμμισε ότι η κοινωνική πολιτική υπέρ των νησιωτών πρέπει να συνεχιστεί, αλλά όχι εις βάρος των εταιρειών, καθώς «σε άλλα μέσα μεταφοράς οι εκπτώσεις επιδοτούνται – στην ακτοπλοΐα όχι».
ΦΠΑ και φορολογικές στρεβλώσεις
Ο κ. Θεοδωράτος αναφέρθηκε και στη φορολογία, σημειώνοντας ότι η Ελλάδα έχει τον υψηλότερο ΦΠΑ στην Ευρώπη στα ακτοπλοϊκά εισιτήρια (13% στους επιβάτες και 24% στα οχήματα), ενώ σε άλλες χώρες οι συντελεστές είναι πολύ χαμηλότεροι:
-
Ισπανία / Φινλανδία: 10%
-
Σουηδία: 6%
-
Ιταλία: 5%
-
Μάλτα / Δανία: 0%
«Αν η κυβέρνηση μειώσει τον ΦΠΑ, ας ελέγξει μέσω του παρατηρητηρίου τιμών αν η μείωση αυτή φτάνει στον επιβάτη», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Η ανάγκη νέου μοντέλου δρομολογήσεων
Ο πρόεδρος του ΣΕΕΝ σημείωσε ότι το 70% του ετήσιου τζίρου της ακτοπλοΐας συγκεντρώνεται το καλοκαίρι, όταν λειτουργεί ο κύριος όγκος του στόλου.
Τον χειμώνα, τα συμβατικά πλοία καλούνται να συντηρούν τη νησιωτική σύνδεση με χαμηλή επιβατική κίνηση και υψηλό κόστος.
Γι’ αυτό, τόνισε, πρέπει να επανεξεταστεί το θεσμικό πλαίσιο δρομολογήσεων και η σχέση συμβατικών – ταχυπλόων, ώστε να εξασφαλιστεί βιώσιμη λειτουργία όλο τον χρόνο.
Ένας κλάδος σε σταυροδρόμι
Η ελληνική ακτοπλοΐα βρίσκεται σήμερα σε κρίσιμη καμπή.
Από τη μία πλευρά, καλείται να εκσυγχρονίσει τον στόλο της, να μειώσει τις εκπομπές και να συμμορφωθεί με το ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Από την άλλη, οφείλει να συνεχίσει την κοινωνική της αποστολή, διασφαλίζοντας προσιτές τιμές και απρόσκοπτη σύνδεση των νησιών.
Το αν η Ελλάδα θα καταφέρει να συνδυάσει πράσινη μετάβαση και οικονομική βιωσιμότητα, θα εξαρτηθεί από την πολιτική βούληση, τη χρηματοδότηση και τον ρεαλισμό των μέτρων που θα ακολουθήσουν.